به بهانه ششمین سالگرد آیت الله العظمی فاضل لنکرانی
حامی امام خمینی(س) در همه مقاطع تاریخی
[به بهانه ششمین سالگرد آیت الله العظمی فاضل لنکرانی(ره)]
نویسنده: مصطفی
سلیمانی
** زندگینامه
در سال 1310 کودکی در خانه آیتالله عبدالله فاضل چشم به جهان گشود که کسی فکر نمی‌کرد بعدها به یکی از استوانه‌های حوزه و مرجع مردمی تبدیل شود. نام او را محمد گذاشتند.
محمد چهارمین چراغ خانه آیتالله عبدالله فاضل بود که از بین سایر فرزندان ایشان، تنها او بود که به سلگ روحانیت درآمد و عمرش در راه علم و تقوا گذشت.
آیتالله محمد فاضل لنکرانی تحصیلات کلاسیک خود را تا سال ششم ابتدایی ادامه داد و پس از آن ـ با آنکه در تحصیلات جدید نیز رشد و توفیق بسیاری داشت ـ به جمع طلاب علوم دینی پیوست. حوزة آن روزگار طلاب فراوانی نداشت و اندکی در آن مشغول به تحصیل بودند. او وقتی به حوزه علمیه پای نهاد که 13 سال بیشتر نداشت؛ اما دلش مالامال از عشق به تحصیل علوم دینی و معارف نبوی بود. این مسئله را رابطة معنوی و عاطفی با فرزند امام خمینی(ره) مرحوم سید مصطفی خمینی دو چندان می‌ساخت.
آیتالله فاضل لنکرانی دوره سطح حوزه را در مدت 6 سال به پایان رسانید و در 19 سالگی در کنار اشتغال به درس کفایه در درس آیتالله العظمی بروجردی شرکت می‌کرد و جوان‌ترین فرد حاضر در آن کلاس بود. او هر درسی را که فرا می‌گرفت، همان روز با دقت و تسلط فراوان به زبان عربی می‌نگاشت و مشاهدة این جزوه‌ها اعجاب آیتالله العظمی بروجردی را نیز برانگیخته بود. تلاش و استعداد فراوان او باعث شد که در 25 سالگی که همزمان با انتشار کتاب مهم نهایه التقریر بود، دیگر خود را از تقلید بی‌نیاز دید و قدم در وادی اجتهاد و عمق بخشیدن به آن نهاد.
در طی این سال‌ها، از خواندن حکمت و علوم عقلی نیز باز نماند و در این راه نیز استعداد و تلاش خود را در معرض استادان و دیگر طلاب قرار داد. او مهم‌ترین عامل توفیق خود در امور عملی را مباحثه منظم و دقیق دروس فرا گرفته می‌دانست و طلاب را نیز به آن سفارش می‌کرد.
** بهره‌مندی از استادان برجسته
آیتالله فاضل لنکرانی در سال‌های تحصیل خود از استادان بسیاری بهره برد. مقداری از رسائل و مکاسب را نزد پدر خود و دیگر بخش‌های آن را نزد آیتالله سلطانی، آیتالله عبدالجواد جبل عاملی و آیتالله شیخ مرتضی حائری خواند. کفایه را نیز نزد مرحوم عبدالجواد جبل عاملی فرا گرفت. اینان بخشی از استادان او هستند که دورة سطح را نزد آنان آموخته است.
با اتمام دورة سطح، به درس خارج فقه آیتالله العظمی بروجردی رفت و حدود 11 سال در درس خارج ایشان شرکت می‌کرد که رحلت آیتالله بروجردی، سد راه ادامة این حضور شد. با آغاز درس خارج اصول امام خمینی(ره) در درس ایشان نیز شرکت کرد و 9 سال از محضر ایشان بهره برد. در این سال‌ها در درس خارج فقه امام(ره) نیز حاضر بود و تقریرات آن را ـ همچون درس مرحوم بروجردی ـ می‌نگاشت.
او ویژگی درس امام(ره) را تفهیم دقیق و اعجاب‌انگیز مطالب و در بخش علم اصول، ریشه‌ای مطرح کردن مباحث می‌دانست. بیشتر مدرسان اصول، در آن روزگار آراء مطرح شده استادان پیش از خود را اصل مسلمی در مسئله تلقی می‌کردند و سپس به بحث دربارة آن می‌پرداختند، اما امام(ره) مطلب را از ریشه مطرح می‌کرد و هیچ دیدگاهی را در آن مسلم نمی‌دانست. او در بخش حکمت نیز سال‌ها در درس مرحوم علامه طباطبایی(ره) شرکت می‌کرد.
آیتالله فاضل لنکرانی در سال‌های تحصیل و تدریس خود، با طلاب فراوانی رابطه دوستی داشت، از جمله آنها مرحوم شهید مصطفی خمینی فرزند برومند امام خمینی(ره) بود که درس‌های فراوانی را با او به مباحثه پرداخته بود.
** فعالیت‌های علمی و فرهنگی
خدمات آیتالله فاضل لنکرانی در ابعاد علمی و فرهنگی بسیار است. او پس از گذشت مدتی از رحلت آیتالله العظمی مرعشی نجفی، امامت جماعت حرم مطهر حضرت معصومه(س) را بر عهده گرفت.
تأسیس مدرسه علمیه از دیگر فعالیت‌های ایشان در این عرصه است. آیتالله فاضل به امر احیای هیئت‌های مذهبی و عزاداری برای سید و سالار شهیدان اهتمام ویژه‌ای داشت و خود، از کسانی بود که سال‌ها مجالس روضه و ندبه بر پای کرده است. او در احیای ایام فاطمیه و تشویق مردم برای برگزاری مراسم عزای صدیقه طاهره فاطمه زهرا(س) تلاش فراوان انجام داده است.
آیتالله فاضل لنکرانی از آغازین سال‌های تحصیل، به تدریس نیز اشتغال داشت. نخستین کتابی که ایشان به تدریس پرداختند حاشیه ملاعبدالله و پس از آن، معالم بود. پس از آن نیز به تدریس شرح لعمه پرداخت. مکاسب را پنج دوره و کفایه را شش دوره تدریس کرد و در این کلاس‌ها حدود 600 نفر شرکت می‌کردند. دوره آخر تدریس کفایه ایشان با شروع تدریس خارج فقه و اصول همراه بود که سال‌های متمادی ادامه داشت.
استاد فاضل لنکرانی از آموختن روش تهذیب نفس و سفارش‌های اخلاقی به طلاب نیز دریغ نمی‌ورزید و آنچه خود از استادانی چون امام خمینی(ره)، آیتالله بروجردی(ره) و علامه طباطبایی(ره) آموخته بود، سینه به سینه به نسل جدید حوزه‌های علمیه منتقل می‌کرد.
او در طول عمر با برکت خود، کتاب‌های فراوانی نگاشته و به حوزه علم و تقوا تقدیم داشته است. شگفت اینکه برخی از آنها را ـ مانند نهایه التقریر ـ در دورة جوانی نوشته است.
** فعالیت‌های سیاسی
اشتغال و تلاش فراوان در زمینه‌های علمی و فرهنگی، هیچ گاه آیتالله فاضل لنکرانی را از تلاش‌های سیاسی در پیش و پس از انقلاب جدا نکرد. او از کسانی بود که در آغازین روزهای فعالیت جامعه مدرسین در دورة حکومت طاغوت، به آن پیوست و در جلسات آن شرکت می‌کرد و امضای او در زیر بسیاری از اعلامیه‌ها، از جمله اعلام مرجعیت امام خمینی(ره) و نیز خلع ید شاه از قدرت، به چشم می‌خورد. فعالیت‌های او در جامعه مدرسین و دیگر تلاش‌های سیاسی او، باعث شد که بارها مورد بازداشت و شکنجه قرار گیرد و تبعید یا زندانی شود.
او حدود 4 ماه به منطقه بسیار گرم بندرلنگه تبعید شد. این چهار ماه به گفته خود او، قدر 40 سال رنج و مرارت را به همراه داشت. پس از آن نیز حدود 2 سال و نیم به یزد تبعید شد که در آنجا نیز دست از مبارزه بر نداشت و ضمن تحصیل و تحقیقات علمی، با آیتالله صدوقی، جلسات مخفیانه‌ای ترتیب داد که طی آن، به تشویق افراد برای مبارزه و احیای نام امام خمینی(ره) در آن دیار می‌پرداخت.
آيت الله فاضل لنکرانی از کسانی بود که از ابتدا افکار سیاسی امام را فهمید و پذیرفت و با تمام وجود دنبال کرد.
از جمله مسئولیت‌های آیتالله فاضل لنکرانی پس از انقلاب، به نمایندگی در دوره اول مجلس خبرگان از استان مرکزی می‌توان اشاره کرد. او پس از رحلت آیتالله العظمی اراکی با اعلام جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به عنوان نخستین نفر و با اکثریت آراء، از مراجع تقلید شناخته شد.
** وداع با عالم وارسته
ایام فاطمیه 86 قلبی از کار افتاد که سال‌ها در سوگ شهادت مادر فرهنگ تشیع فراز و فرود داشت و ساز عشق می‌زد و در همان ایام حزن و اندوه با سرور بانوان عالم بر سر خوان کرامت به ضیافت نور نشست. روحش شاد و راهش پر رهرو باد!
(APPENDIX ITEM)