حقیقت عطسۀ صبر

  آرامش بدون شرح...  

پرسش:

سلام، آيا عطسه ي صبر صحت دارد؟! من اوايل اعتنايي نمي كردم، ولي جند مورد إتفاق افتاد كه ديدم بهتر بود كار را به تعويق بندازيم، الان من خواستكار مناسب دارم. ولي همش صبر مياد، خواهش مي كنم كمك كنين.

 پاسخگو: مصطفی سلیمانی

پاسخ:
پرسشگر گرامي! در واقع سوال شما از اين قرار است:
آيا بعد از عطسه بايد صبر كرد؟ آيا در اسلام اين دستور وارد شده است كه در موقع تصميم براي انجام كاري اگر كسي عطسه كند بايد صبر كرد؟!
در پاسخ به عنوان مقدمه خدمتتان عرض مي كنيم:
خرافات كه جمع خرافه است به سخنان بيهوده و ياوه گفته مي شود كه اساس و پايه اي ندارند؛ نه مبناي علمي داشته و نه با عقل سازگار و نه با واقعيت ها تطابق دارد و قاعدتا نمي تواند با هيچ يك از پيام هاي اديان الهي توجيه شود ولي با اين وجود در بين تمامي اقوام و ملل و اديان و جوامع حتي اصطلاحاً متمدن و امروزي و غربي كم و بيش رايج است.
- ريشه تاريخي عطسه:
مردم دوران جاهليت به آداب و رسومى اعتقاد داشتند كه در هيچ دين و آيينى، ريشه نداشته است. يكى از باورهاى رايج در آن دوران، تطيّر؛ يعنى فال بد زدن است. آنان عطسه كردن را مانند ديدن گوزن و كلاغ سياه و... يكى از مصداق هاى فال بد مى دانستند.
«امرؤ القيس» در شعرى سروده است: «و قد اغتدى قبل العطاس بهيكل» سحرگاهان قبل از عطسه هاى مردم به شكار مى روم.
انسان هاى دوران جاهليت اگر عطسه كننده را دوست داشتند، هنگام شنيدن عطسه اش مى گفتند: «عمراً و شباباً» همواره زنده و جوان باشى! ولى اگر از او بدشان مى آمد مى گفتند: «ريا و قحاباً» درد كبد و سرفه مزمن بگيرى! و نيز، اگر عطسه اى را مى شنيدند مى گفتند «بك لا بى» از خدا مى خواهم شومى عطسه ات را به خودت برگرداند نه به من!(1)
ايرانيان باستان هم، هنگام عطسه كردن شخصى به او مى گفتند: «زه هزار سال» هزار سال ديگر زنده و جاويد باشى!(2)
به گونه كلى، انسان هاى دوران جاهليت عطسه كردن را نشانه مرگ مى دانستند و از اين رو هنگام رسيدن مرگ شخصى مى گفتند: «لجم العطوس» مرگ هجوم آورد! و بين آنان اسبى وجود داشته است كه آن را عاطوس؛ يعنى نشانه بدبختى مى ناميدند. چنان كه از «رؤبه» نقل شده است: «لا أحب اللجم العاطوسا» فرياد مرگ آور عاطوس را دوست ندارم.(3)
- عطسه و صبر؛ خرافه يا حقيقت؟!
صبر كردن هنگام عطسه، تفكرى است كه در دوران جاهليت ريشه دارد. اما اين انديشه در اسلام بى اساس است. بلكه اين دين مقدس به ما سفارش مى كند، هنگام عطسه كردن بگوييد: «الحمد لله رب العالمين». چنان كه در روايتى نورانى از امام صادق(ع) مى خوانيم: «من عطس ثم وضع يده على قصبة أنفه ثم قال الحمد لله رب العالمين كثيراً كما أهله و صلى الله على محمد النبى و آله و سلم يستغفر الله له طائر تحت العرش الى يوم القيامة»(4) هر كس عطسه كند سپس دستش را بر بينى اش بگذارد و بگويد: (سپاس بسيار خدايى را كه آفريدگار جهانيان است همان گونه كه شايسته ستايش است و درود خدا و سلام او بر محمد پيامبر و خاندانش)، ملكى در عرش تا روز قيامت برايش استغفار مى كند.
و از «ابن عباس» نقل است: وقتى خداوند آدم(ع) را آفريد و روح در بدنش دميد آدم(ع) عطسه كرد و خدا به او الهام فرمود كه بگويد: «الحمد لله رب العالمين».(5)
بر اساس روايات اسلامى هر مسلمانى وظيفه دارد نه فقط هنگام عطسه كردن خود، خدا را شكر كند بلكه در وقت شنيدن عطسه شخص ديگر هم بايد برايش دعا كند.