شهید مصطفی؛ جامع معقول و منقول

[بررسی جایگاه علمی-سیاسی شهید مصطفی خمینی]

مصطفی سلیمانی

پیش گفتار

اول آبان ماه سالروز شهادت فرزند ارشد و امین حضرت امام(س)، آیت الله حاج سید مصطفی خمینی است که به گفته بسیاری از معاصران ایشان و تحلیلگران انقلاب اسلامی، بر نهضت بنیانگذار جمهوری اسلامی و در پیشبرد و به انجام رسیدن انقلاب اسلامی تاثیر بسزایی داشت؛ تا جایی که رهبر کبیر انقلاب در سخنانی به همین مناسبت، آن را "الطاف خفیه الهی" دانستند.

شهيد مصطفي ­خميني در 21 آذر 1309ش به­عنوان اولين فرزند امام خميني(ره) در شهرستان قم متولد شد. به­ مناسبت نام پدربزرگ پدري­شان «شهيد سيدمصطفي موسوي»[ نهضت امام­خمینی، سید حمید روحانی، ج 1، ص 36] و به ­درخواست و تقاضاي مادر گراميشان خانم خديجه ثقفي او را نيز مصطفي ناميدند.[یادها و یادمان­ها از آیت­الله مصطفی خمینی، ج 1، ص 29] پس از دوران کودکي راهي دبستان شدند و تا پنجم ابتدايي در مدرسه «باقريه» و «سنايي» به ­تحصيل پرداخت.[فصلنامۀ 15 خرداد، ش 4، ص 137] در 14سالگي به ­تحصيل مقدمات علوم و معارف ديني پرداخت و به­خاطر هوش سرشاري که داشتند از هم رديفان خود به ­سرعت فاصله گرفت؛ به­گونه­اي که طي مدت دو سال و چند ماه کتاب­هاي سيوطي، حاشيه­ي ملاعبدالله، معالم‌الاصول، شمسيه، مطول و بخشي از لمعه را به پايان رساند.[فصلنامۀ یاد، دورۀ سوم، ش 12، ص 109] در هفده‌سالگي و پس از پايان دوره­ي مقدمات حوزه معمم شدند. ايشان در 21 سالگي در درس خارج آيات عظام سيدحسين طباطبايي بروجردي و سيدمحمد حجت کوه­کمري حضور يافت و نزديک به سيزده سال فقه و اصول را نزد والد گرامي­اش فراگرفت. در اين ميان از محضر درس آيت­الله سيدمحمد داماد نيز بهره مي­گرفت. تلاش و کوشش در کنار هوش سرشار سرانجام در 27 سالگي ثمر داد و ايشان را به درجه­ي اجتهاد رساند.

شهید سیدمصطفی خمینی از سال 1341 که نهضت امام خمینی آغاز شد، همواره در کنار امام و یار و همراه و مشاور حضرت امام بود. ایشان پس از جریان 15 خرداد و نیز بار دیگر پس از تبعید حضرت امام، به علت اقدامات اعتراض‌آمیز خود بر علیه رژیم شاه توسط ساواک دستگیر شد و در نهایت نیز در 13 دی 1343 مأموران رژیم، به خانه او حمله کرده و ایشان را نیز به ترکیه تبعید کردند. ایشان پس از ورود به نجف در کنار برنامه‌های درسی و علمی، مبارزه را در کنار حضرت امام ادامه دادند. در سال 48 به دنبال یک سلسله فعالیت علیه رژیم بعثی عراق، دستگیر و به بغداد منتقل شدند. سرانجام در نیمه شب اول آبان 1356، آیت‌الله سید مصطفی خمینی، به شکل مرموزانه‌ای به شهادت رسید. شهادت ایشان، نهضت اسلامی ایران را جان تازه‌ای بخشید و به شکل انقلابی فراگیر درآمد که پس از 15 ماه منجر به سقوط رژیم پهلوی شد. شاید به همین جهت بود که حضرت امام خمینی (ره)، شهادت ایشان را از الطاف خفیه الهی دانستند.